Diş çürüğü; biyolojik, davranışsal ve sosyoekonomik faktörlerle ilişkili toplumsal bir hastalık

olarak tanımlanmaktadır. Çocukluk döneminin en yaygın enfeksiyon kaynaklı hastalığı olan diş çürüğünün bakteri kaynaklı bir hastalık olması gerçeği hastalığa bakış açısını değiştirmiştir. Güncel çalışmalar bakteriyel enfeksiyonun bireyden bireye taşınmasının engellenmesi, bireyin beslenme alışkanlığının değiştirilmesi ve ağız hijyeninin iyileştirilmesi ile diş çürüğünün önlenebileceğini vurgulamaktadır.[1]

Erken çocukluk çağı; fiziksel, zihinsel ve ruhsal yönden önemli olan üç-beş yaş arasındaki süreci kapsayan bir dönemdir. Yaklaşık olarak altıncı ayda çıkmaya başlayan süt dişlerinin sayısının bu dönemin sonunda yirmiye ulaştığı görülmektedir. Süt dişleri beslenme, konuşma, çenelerin gelişimi ve estetiğe katkıda bulunmalarının yanı sıra kendilerinden sonra çıkacak olan daimi dişlerin yerlerini korumaları nedeniyle bilinen en iyi yer tutuculardır. Bu özellikleri ile sağlıklı dişlenmenin anahtarı sayılan süt dişlerinin erken kaybı, ileride geçici ya da kalıcı olabilecek ağızın kapanma sorunlarına, estetik sorunlara, beslenme problemlerine, anormal dil alışkanlıklarına, konuşma bozukluklarına ve psikolojik sorunlara yol açabilmektedir.[2]

Erken Çocukluk Çağı Çürüğü Nedir?

Erken çocukluk çağı çürüğü, dünyada bebekleri ve okul öncesi çocukları etkileyen ve en yaygın kronik çocukluk çağı hastalığı olarak belirtilen halk sağlığı sorunudur.[3]

Erken çocukluk çağı çürüğü (EÇÇ) 71 aylık veya daha küçük çocuklarda 1 veya daha fazla çürük, dolgu ya da çürüğe bağlı kaybedilmiş dişin olduğu durum olarak tanımlanmaktadır. EÇÇ sadece dişleri değil, sonuçları bakımından tüm sağlığı etkilemektedir. EÇÇ olan çocukların beslenme yetersizliğine bağlı olarak gelişimleri yavaş ve yetersiz düzeyde kalabilmekte, dişlerinde gözlenebilen enfeksiyona neden olabilmekte, ağrı, uykusuzluk, huzursuzluk gibi yaşanılan sorunlar ise psikolojik sorunların görülmesine neden olabilmektedir.³

Son on yıl boyunca bilimsel çalışmalardan edinilen genel görüş; diş çürüklerinde önemli ölçüde azalma olduğunu rapor ediyor olsa da EÇÇ gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde hala ciddi bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte okul öncesi çocuklardaki çürük görülme sıklığı toplumların kültürel yapılarına ve çocukların beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak da farklılık gösterebilmektedir.²

Diş çürüğü bulaşıcı ve taşınabilen bir hastalıktır. Diş çürüğünün fazlasıyla agresif formu olan erken çocukluk çağı çürüğü ise; çok sayıda biyolojik, fizyolojik ve davranışsal risk faktörleri ile ilişkili olan çok yönlü bir rahatsızlıktır. EÇÇ’nin sıklıkla uygun olmayan beslenme ve kötü ağız hijyen alışkanlıkları ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Düşük sosyoekonomik statü, sık sık ara öğün tüketilmesi, annenin sigara içmesi, azınlık statüsü, annenin diş kaybı, annenin yaptığı doğum sayısı, florlama, bebek beslenme alışkanlıkları, ebeveyn eğitim durumu ve annenin tükürük S. mutans seviyesi, EÇÇ ile ilişkili olan sosyolojik ve çevresel faktörler arasında sayılmaktadır.²

Erken Çocukluk Çağı Çürüklerinin Önlenmesi

Hastalığın önlenmesinde önemli olan; var olan ve oluşabilecek durumlar hakkında ailelerin bilgilendirilmesi ve eğitimine dayalı bir stratejinin geliştirilmesidir.[4] Anne adayları gebelik sırasında iyi bir ağız bakımının yanı sıra, ideal şekilde beslenmenin anne ve doğacak bebek sağlığı açısından önemi konusunda bilgilendirilmelidir. Yüksek çürük riski taşıyan toplumlarda profesyonel kişilerin doğum öncesi anne ve babaya çocuk ağız ve diş sağlığı hakkında bilgilendirme yapması gerekmektedir.⁴

EÇÇ’nin önlenebilmesi için uygun olmayan beslenme alışkanlıklarının da düzenlenmesi gerekmektedir. Aileler, bebekleri 12-14 aylık olduğunda biberonla beslenme alışkanlığının bıraktırılması konusunda bilinçlendirilmelidir. Uzun süreli emzirilen bebekler EÇÇ gelişmesine aday olduklarından gece emzirmelerinin de düzenlenmesi önerilmektedir.⁴

Çocuğun beslenme sonrası ağız bakım işlemlerinin düzenli ve eksiksiz olarak yapılması da EÇÇ gelişiminin önlenmesinde oldukça etkilidir.

Dişler çıkmadan önce bebeklerin ağızlarının steril bir gazlı bez veya tülbent yardımıyla temizlenmesi önerilmektedir. İlk süt dişinin çıkmasından çocuk 2 yaşına gelinceye kadar olan dönemde su ile dişlerin yumuşak kıllı bir diş fırçası veya özel olarak hazırlanmış parmak fırçalarla, 2-3 yaşından itibaren de mercimek tanesi büyüklüğünde floridli diş macunuyla fırçalanması önerilmektedir. 3-6 yaşları arasında diş fırçalamayla birlikte diş ipi kullanılması da tavsiye edilmektedir.⁴

Sonuç

Okul öncesi çocuklarda en sık rastlanan hastalıkların başında gelen erken çocukluk çağı çürükleri ile ilişkili çok sayıda sosyal ve davranışsal risk faktörü bulunmaktadır; ancak EÇÇ, doğru bilgi ve yerinde müdahaleler ile önlenebilmektedir. EÇÇ’nin başarılı bir şekilde yönetimi ve tedavisi için çocuk diş hekimlerinin rehberliğinde çocuk doktorları, diş hekimi olmayan sağlık profesyonelleri, ebeveyn ve çocuklardan oluşan takım çalışmasının önemi vurgulanmaktadır. Günümüzde tedavi etmekten ziyade diş çürüklerinden korunmaya yönelik uygulamalar önem kazanmaktadır. EÇÇ’den korunmada ideal olan ise; bebekleri en geç 1 yaşında diş hekimine götürmek ve gerekli risk değerlendirmesini yaptırmaktır.²

Ülkemizde her yıl 21-27 Kasım Toplum Ağız ve Diş Sağlığı Haftası olarak kutlanmaktadır. Toplumda ağız ve diş sağlığı konusunda bilinç oluşturmak ve farkındalık yaratmak adına bu haftanın değerlendirilmesi oldukça önemlidir.